پلاژیوسفالی در نوزادان ۰ تا ۳ ماه

مقدمه

پلاژیوسفالی یا تخت شدن بخشی از سر نوزاد یکی از نگرانی‌های رایج والدین در چند ماه اول تولد است. چون استخوان‌های جمجمه نوزاد هنوز نرم هستند، هرگونه فشار مداوم می‌تواند باعث تغییر فرم سر شود. آگاهی از علت‌ها، پیشگیری و درمان‌های ساده خانگی می‌تواند به‌راحتی از بروز این مشکل جلوگیری کند. بسیاری از والدین تجربه مشابه داشته‌اند؛ تجربه شما هم می‌تواند برای خانواده‌های دیگر مفید باشد.

پلاژیوسفالی چیست و چرا سر نوزاد صاف می‌شود؟

طبق تحقیقات American Academy of Pediatrics، پلاژیوسفالی زمانی شکل می‌گیرد که فشار مداوم بر یک نقطه از جمجمه وارد شود.

شایع‌ترین علت‌ها:

خوابیدن طولانی‌مدت نوزاد در یک جهت

نگه داشتن نوزاد در صندلی خودرو، گهواره یا ننو برای مدت طولانی

وجود کجی گردن (تورتیکولی)؛ یعنی نوزاد فقط به یک سمت نگاه می‌کند

نوزادان نارس (چون استخوان نرم‌تر دارند)

چندقلوها به دلیل فضای کم داخل رحم

چه زمانی والدین متوجه پلاژیوسفالی می‌شوند؟

علائم قابل مشاهده:

صاف شدن پشت سر یا یک سمت سر

نامتقارن شدن گوش‌ها (یک گوش کمی جلوتر قرار می‌گیرد)

برجسته شدن یک سمت پیشانی

بی‌میلی نوزاد به چرخاندن سر به جهت دیگر

اگر هر کدام از این موارد را دیدید، بهتر است برای ارزیابی اولیه با متخصص اطفال مشورت کنید.

آیا پلاژیوسفالی خطرناک است؟

مطالعات UNICEF و AAP می‌گویند:

در ۹۵٪ موارد کاملاً خوش‌خیم است و بر رشد مغز تأثیر نمی‌گذارد.

اگر زود تشخیص داده شود، با روش‌های ساده اصلاح می‌شود.

فقط لازم است بررسی شود که مشکل از کجی گردن نیست، چون در آن صورت نیاز به درمان فیزیوتراپی دارد.

چگونه می‌توان از صاف شدن سر نوزاد پیشگیری کرد؟

تغییر وضعیت سر هنگام خواب (Position Variation)

راهکار توصیه‌شده توسط AAP:

یک شب سر نوزاد را به سمت راست قرار دهید، شب بعد سمت چپ.

زیر شانه نوزاد یک پارچه نازک قرار دهید تا به‌طور طبیعی سر به جهت مخالف بچرخد.

توجه: نوزاد همیشه باید روی کمر بخوابد؛ تغییر جهت فقط برای چرخش سر است، نه تغییر حالت خواب.

افزایش زمان “تامی تایم” (Tummy Time)

بر اساس منابع PubMed، روزانه ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در چند نوبت، باعث:

تقویت عضلات گردن

کاهش فشار پشت سر

بهبود سریع‌تر شکل سر

کاهش زمان قرارگیری در صندلی ماشین و گهواره ثابت

اگر نوزاد مدت زیادی در این وسایل بماند، فشار یک‌طرفه تشدید می‌شود.

تغییر جهت قرار دادن اسباب‌بازی‌ها

اگر نوزاد همیشه به یک سمت نگاه می‌کند، اسباب‌بازی‌ها یا منبع نور را به سمت مخالف قرار دهید.

در آغوش گرفتن بیشتر نوزاد

در ماه اول زندگی، کم کردن زمان خوابیدن روی پشت سر در طول روز حتی ۳۰ دقیقه به اصلاح فرم سر کمک می‌کند.

روش‌های درمان پلاژیوسفالی (مرحله‌به‌مرحله)

مرحله ۱ — اصلاح وضعیت (درمان خانگی)

طبق توصیه AAP، این روش در نوزادان زیر ۳ ماه بیشترین اثربخشی را دارد:

افزایش تامی‌تایم

تغییر جهت در خواب

تغییر جهت شیردهی (یک‌بار از سمت راست، یک‌بار از چپ)

در آغوش گرفتن بیشتر

مرحله ۲ — بررسی احتمال کجی گردن

اگر نوزاد فقط به یک طرف نگاه می‌کند، معمولاً نیاز به فیزیوتراپی ملایم کودکان دارد.

مرحله ۳ — ارجاع به متخصص (در موارد متوسط تا شدید)

پزشک وضعیت جمجمه را با اندازه‌گیری دقیق بررسی می‌کند. معمولاً نیاز به تصویربرداری نیست مگر در موارد نادر.

مرحله ۴ — کلاه‌های اصلاحی (Helmet Therapy)

برای نوزادان بالای ۴ ماه و فقط در موارد شدید کاربرد دارد.
برای نوزاد ۰ تا ۳ ماه، معمولاً لازم نیست و درمان‌های خانگی کافی است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

صاف شدن سر در حد متوسط یا شدید

نوزاد فقط به یک سمت نگاه می‌کند

تامی تایم باعث بهبود نمی‌شود

نامتقارن شدن واضح گوش‌ها

نگرانی درباره رشد گردن یا عضلات

مشورت با پزشک می‌تواند از پیشرفت مشکل جلوگیری کند.