بازی و رشد تفکر و هوش نوزاد ۰ تا ۳ ماه

خلاصه

در این مقاله توضیح می‌دهیم که چگونه بازی—even در ساده‌ترین شکلش—باعث رشد شناختی (تفکر)، هوش و شکل‌گیری مسیرهای عصبی در نوزاد ۰ تا ۳ ماه می‌شود. والدین یاد می‌گیرند چه بازی‌هایی برای این سن مناسب است، چطور آن‌ها را اجرا کنند و چگونه این بازی‌ها، پایه‌های هوش آینده کودک را تقویت می‌کند. اگر تجربه‌ای از بازی‌های ذهنی با نوزادتان دارید، لطفاً در بخش نظرات بنویسید.

مقدمه

مغز نوزاد در سه ماه اول زندگی بیش از هر زمان دیگری رشد می‌کند. بر اساس تحقیقات یونیسف و PubMed، بازی محرک اصلی شکل‌گیری اتصال‌های عصبی و رشد تفکر است. نوزاد هنوز نمی‌تواند حرف بزند یا راه برود، اما با هر نگاه، هر صدای آرام و هر لمس، در حال ساختن زیرساخت‌های شناختی است. بازی درست یعنی ایجاد تجربه‌هایی که این رشد شگفت‌انگیز را تقویت کند.

چرا بازی باعث رشد تفکر و هوش نوزاد ۰ تا ۳ ماه می‌شود؟

تحقیقات AAP و Harvard Center نشان می‌دهد که بازی در ماه‌های اول:

تعداد اتصال‌های عصبی (Synapses) را افزایش می‌دهد

باعث تقویت حافظه کوتاه‌مدت اولیه می‌شود

حس کنجکاوی را فعال می‌کند

به نوزاد کمک می‌کند علت و معلول (Cause & Effect) را بفهمد

زمینه هوش هیجانی را ایجاد می‌کند

مهارت‌های زبان و توجه را تقویت می‌کند

هر بار که نوزاد به چهره شما نگاه می‌کند، مسیرهای عصبی جدیدی در مغز او ساخته می‌شود.

نشانه‌های آمادگی نوزاد برای بازی‌های شناختی

چشم‌های باز و توجه به محیط

حرکت آرام و کنجکاوی

واکنش به صدا

دنبال کردن چهره یا شیء

نشانه‌های توقف بازی:

دور کردن نگاه

گریه یا بی‌قراری

خمیازه‌های پشت‌سرهم

سفت یا شل شدن ناگهانی بدن

بهترین بازی‌ها برای رشد تفکر و هوش نوزاد ۰ تا ۳ ماه

بازی «چهره به چهره» (Face-to-Face Interaction)

نوزاد انسان به‌طور طبیعی به صورت انسان علاقه دارد.
روش:

نزدیک صورت نوزاد شوید

لبخند بزنید، چشمک بزنید، دهانتان را حرکت دهید

۳۰–۶۰ ثانیه ادامه دهید

فواید:

تقویت مسیرهای عصبی بینایی

افزایش توجه و تمرکز

پایه‌گذاری هوش اجتماعی

صحبت کردن با نوزاد (Infant-Directed Speech)

طبق تحقیقات APA، لحن آرام و آهنگین والدین باعث فعال شدن نواحی زبانی مغز می‌شود.

روش:

با لحن ملایم درباره کارهایی که انجام می‌دهید صحبت کنید

کلمات ساده و تکراری استفاده کنید

فواید:

رشد زبان

افزایش حافظه شنیداری

تقویت تمرکز

دنبال کردن اسباب‌بازی ساده با چشم

حرکت آرام یک شیء ساده، مهم‌ترین شکل تمرین توجه است.

نکات:

شیء باید ساده و بدون نور و صدا باشد

در فاصله ۲۰–۳۰ سانتی‌متری آرام حرکت دهید

فواید:

تقویت تمرکز

رشد مراحل اولیه حل مسئله (Predicting Movement)

لمس و حس‌پذیری (Sensory Play)

هر حس نوزاد یک دروازه مستقیم به مغز اوست.

روش‌ها:

لمس پارچه‌های بافت متفاوت ولی نرم

نوازش آرام بازوها، پاها و کف دست‌ها

قرار دادن نوزاد روی سطح‌های امن با بافت‌های مختلف

فواید:

تقویت پردازش حسی

افزایش آگاهی بدنی

رشد تفکر علت–معلولی

آینه و شناخت خود (Mirror Play)

نوزاد هنوز خودش را نمی‌شناسد، اما دیدن چهره‌اش در آینه برای مغز او تحریک‌کننده است.

فواید:

تقویت بینایی

رشد توجه و تمرکز

آشنایی اولیه با مفهوم «خود»

نمایش کوتاه با صدای آرام

حتی یک حرکت ساده دست شما برای نوزاد یک «نمایش ذهنی» است.

مثال‌ها:

تکان آرام انگشتان

حرکت دایره‌ای دست

ایجاد سایه روی دیوار در یک محیط نیمه‌روشن

فواید:

رشد تفکر انتزاعی اولیه

تقویت مهارت پیش‌بینی

تامی‌تایم ذهنی

در زمان تامی‌تایم یک شیء جلوی نوزاد قرار دهید تا تلاش کند آن را نگاه کند.

فواید:

ترکیب رشد حرکتی + شناختی

افزایش حل مسئله

تقویت تمرکز طولانی‌تر

توصیه‌های مهم برای والدین

بازی باید کوتاه، ملایم و با ریتم نوزاد باشد.

اسباب‌بازی‌های پیچیده یا صدادار برای این سن لازم نیست.

ارتباط چشمی مهم‌تر از هر وسیله دیگری است.

نوزاد را در محیط شلوغ یا پرنور تحریک نکنید.

هنگام بازی، موبایل را کنار بگذارید تا نوزاد توجه کامل دریافت کند.

شما کدام روش را بیشتر استفاده می‌کنید؟