مراحل رشد نوزاد زودرس

خلاصه

در این مقاله یاد می‌گیرید نوزاد زودرس چگونه رشد می‌کند، چه تفاوت‌هایی با نوزادان ترم دارد، چه مهارت‌هایی را در سه ماه اول (بر اساس سن اصلاح‌شده) باید کسب کند و چگونه می‌توان با مراقبت‌های خانگی و پزشکی از او حمایت کرد. همچنین علائم هشداردهنده‌ای که باید آن‌ها را جدی بگیرید معرفی شده‌اند.

مقدمه

نوزادان زودرس (متولد شده قبل از هفته ۳۷ بارداری) معمولاً به زمان بیشتری برای رسیدن به مراحل رشدی نیاز دارند. سیستم عصبی، عضلانی و حسی آن‌ها هنوز کاملاً تکامل نیافته و همین موضوع باعث می‌شود روند رشدشان متفاوت و آهسته‌تر باشد.
شناخت مراحل رشد نوزاد زودرس، مخصوصاً در ۳ ماه اول، به والدین کمک می‌کند رفتارهای طبیعی را از نشانه‌های تأخیر رشدی تشخیص دهند و با خیال راحت‌تر از فرزندشان مراقبت کنند.

سن اصلاح‌شده چیست؟

برای ارزیابی رشد نوزاد زودرس باید از سن اصلاح‌شده (Corrected Age) استفاده کرد.

فرمول:

سن تقویمی − هفته‌های تولد زودرس = سن اصلاح‌شده

مثال:
اگر کودک در هفته ۳۲ به دنیا آمده → ۸ هفته زودتر متولد شده
اگر اکنون ۱۲ هفته از تولد گذشته → سن اصلاح‌شده: ۴ هفته

تمام مراحل رشد زیر بر اساس سن اصلاح‌شده است.

مراحل رشد نوزاد زودرس در ۳ ماه اول (بر اساس سن اصلاح‌شده)

توانایی‌های حرکتی

رفتارهای طبیعی:

• تکان دادن دست و پا
• جمع کردن پاها به سمت شکم
• بالا آوردن سر برای چند ثانیه در حالت دمر
• کمی کنترل گردن تا پایان ماه سوم اصلاح‌شده

چیزی که در نوزاد زودرس متفاوت است:

حرکات ممکن است شل‌تر باشد

کنترل عضلات دیرتر شکل می‌گیرد

نیاز بیشتر به تمرین Tummy Time

چه زمانی باید نگران شوید؟

شلی شدید بدن (Hypotonia)

سفتی زیاد عضلات (Hypertonia)

عدم توانایی بالا آوردن سر تا پایان ۳ ماه اصلاح‌شده
بر اساس AAP این موارد نیاز به ارزیابی دقیق دارند.

رشد شناختی و توجه

رفتارهای طبیعی:

• تمرکز ۲–۳ ثانیه روی چهره‌ها
• دنبال‌کردن اشیای پررنگ
• پاسخ به محرک‌ها با تغییر حالت چهره

تفاوت در نوزاد زودرس:

ممکن است دیرتر چشم‌ها را روی سوژه ثابت کند

توجه کوتاه‌تر از نوزاد ترم باشد

حرکت چشم‌ها هماهنگی کمتری دارد

هشدار:

1. دنبال نکردن اشیا تا پایان ماه سوم اصلاح‌شده
2. نداشتن واکنش به چهره والدین

رشد اجتماعی و عاطفی

رفتارهای طبیعی:

• لبخند اجتماعی معمولاً در پایان ماه دوم اصلاح‌شده
• آرام شدن با صدای مادر
• توجه به چهره والدین

تفاوت در نوزاد زودرس:

لبخند اجتماعی ممکن است کمی دیرتر ظاهر شود

نیاز بیشتر به تماس پوست با پوست

حساسیت بیشتر به نور و صدا

نشانه‌های هشدار:

1. نداشتن تماس چشمی
2. نداشتن واکنش به صدا یا چهره
3. بی‌تفاوتی نسبت به آغوش

رشد گفتاری و ارتباطی

رفتارهای طبیعی:

• واکنش به صداهای بلند
• آرام شدن با صدای والدین
• شروع غان‌وغون (Cooing) در پایان ماه سوم اصلاح‌شده

تفاوت در نوزاد زودرس:

شروع غان‌وغون ممکن است کمی دیرتر باشد

حساسیت به صداهای بلند بیشتر است

هشدار:

1. عدم واکنش به صدا
2. نداشتن هرگونه صدا یا غان‌وغون تا پایان ماه سوم اصلاح‌شده

چطور به رشد نوزاد زودرس کمک کنیم؟

تماس پوست با پوست (Kangaroo Care)

یکی از مؤثرترین روش‌های کمک به تکامل مغز و تنظیم تنفس و ضربان قلب.
طبق گزارش UNICEF، نوزادان زودرس با این روش سریع‌تر رشد می‌کنند.

نور و صدای کم

سیستم عصبی این نوزادان حساس‌تر است.
اتاق آرام = رشد بهتر.

۳Tummy Time روزانه

از ۵–۳ دقیقه شروع کنید و کم‌کم افزایش دهید.

تغذیه منظم و مناسب

شیر مادر بهترین انتخاب است.
اگر وزن‌گیری طبق نمودار NICU پیش نمی‌رود → مشاوره با فوق تخصص نوزادان ضروری است.

تقویت ارتباط

حرف زدن آرام

نگاه مستقیم

لبخند زدن

موسیقی ملایم

پیگیری ویزیت‌های منظم

نوزادان زودرس باید:

• تست شنوایی
• معاینه چشم (ROP)
• ارزیابی رشد ماهانه دریافت کنند.

علائم هشداردهنده مهم در نوزادان زودرس (۰ تا ۳ ماه اصلاح‌شده)

اگر هر یک از موارد زیر را دیدید، مراجعه به پزشک ضروری است:

بی‌حرکتی یا شلی غیرطبیعی

واکنش نداشتن به صداها

نداشتن لبخند اجتماعی تا پایان ماه دوم اصلاح‌شده

عدم دنبال کردن اشیا

حرکات غیرعادی چشم

کاهش تغذیه یا مشکلات مکیدن

توقف وزن‌گیری

این موارد طبق استانداردهای AAP و CDC باید بررسی شوند.